Waarover gaat Wereldtijd? De Franse filosoof Jean-Luc Nancy, met wie Ten Kate steeds in gesprek is in zijn boek, schreef in 2000 een bijzonder essay: De indringer.
Nancy schreef het als bijdrage aan de al in de jaren negentig oplaaiende debatten over migratie in Frankrijk. Maar hij verbindt die reflectie over de vreemdeling als indringer met het nieuwe hart dat hij tien jaar eerder kreeg toen hij een harttransplantie moest ondergaan. Vanaf dat moment is de indringer permanent aanwezig in hem, in zijn lichaam…
Ten Kate heeft Wereldtijd aan Nancy opgedragen; hij overleed in 2021. De openingszinnen van De indringer zijn ook de inspiratie voor Ten Kate’s zoektocht:
‘De indringer verschaft zich toegang met geweld, hij komt binnen bij verrassing of door list, in ieder geval zonder toestemming te hebben en zonder dat iemand hem eerst toeliet. De vreemdeling moet iets van de indringer behouden, wil hij/zij zijn/haar vreemdheid niet verliezen.’
Maar hoe kan dat, dat de vreemdeling iets van een indringer heeft? Hoe gaan we daarmee om? Wereldtijd verlegt echter het perspectief: het gaat niet alleen om hoe ‘wij’ de vreemdeling ervaren; we kunnen ook de wereld bekijken vanuit de blik, ja de vraag van de vreemdeling – de ondertitel van het boek. De vreemdeling komt, blijft komen, en stelt ons een ongemakkelijke vraag: verhoud je tot mij als vreemdeling, laat me ‘vreemd’ zijn en neem dat vreemdelingschap op je… want ook voor jezelf ben je vreemdeling.
Hoe doe je dat, ‘vreemdelingschap op je nemen’? Ten Kate geeft geen recepten, maar onderzoekt wel de voorwaarden voor hoe we met het vreemde, in de ander, in onszelf, met die vreemde wereld kunnen omgaan. Wat we niet moeten doen, stelt Ten Kate, is vasthouden aan een wij-zij-schema: us and them helpt ons hier niet verder. Dat schema is over de houdbaarheidsdatum heen. De vreemdeling kunnen we noch ‘integreren’ zodat hij/zij bij ‘ons’ gaat horen (them worden us…), noch kunnen we hem/haar terugsturen alsof we niets met de vreemdeling te maken zouden hebben (them blijven lekker them).
Wie Wereldtijd leest, ontdekt dat de balans tussen het vertrouwde en het vreemde in onze tijd steeds meer onder druk komt te staan, maar dat de verstoring van die balans ook oude wortels heeft, die ons duizenden jaren terugvoeren in de tijd.
Hoe ziet een wereld eruit waarin de vreemdeling niet langer een uitzondering is, maar de regel? Een wereld waarin we allemaal vreemdelingen zijn geworden, voor elkaar en voor onszelf? En moeten we zo’n wereld toejuichen of bestrijden?
Maar hebben we eigenlijk wel de luxe van een dergelijke keuze? Dat valt te betwijfelen, want de vreemdeling laat zich niet wegsturen en blijft ons een vraag stellen: ga met mij een band aan, ook al hebben we helemaal geen band.
In Wereldtijd worden de mogelijkheden van zo’n ‘band zonder band’ filosofisch, historisch en beeldend verkend: in dialoog met denkers als Augustinus, Hannah Arendt, Charles Taylor, Jean-Luc Nancy en Jacques Derrida, en met kunstenaars: van Sandro Botticelli via Paul Signac naar Jim Jarmusch, Marina Abramovich en Hans van Manen.
Ten Kate treedt het komende half jaar dikwijls op in heel Nederland, om over zijn boek te vertellen en erover in gesprek te gaan. Een kleine ’tournee’:
- 2 september 2025, 20.00: presentatie van Wereldtijd in boekhandel Novita te Bennekom.
- 14 september 2025, 14.30: lezing in het Filosofisch Café Wageningen. Kijk hier.
- 24 september 2025, 20.00: lezing in het filosofisch café Steenwijkerland. Kijk hier.
- 6 oktober 2025, 20.00: online lezing Internationale School voor Wijsbegeerte. Kijk hier.
- 12 oktober 2025, 13.30: lezing in het Humanistisch Café Leeuwarden. Kijk hier.
- 22-26 oktober 2025: herfstweek over Wereldtijd in de Internationale School voor Wijsbegeerte te Leusden. Lees hier meer over deze cursus.
- 28 oktober 2025, 19.30: lezing in het Filosofisch Café Hoogeveen. Kijk hier.
- 16 november 2025, 10.00: lezing bij de Doopsgezinden Zeist. Kijk hier.
- 19 en 26 november, 10 en 17 december 2025: lezingenreeks in De Ontmoeting te Bennekom. Kijk hier.
- 10 januari 2026, 14.00: mini-symposium in het Leerhuis ‘Bezinning en Ontmoeting’, Zuidwolde. Info volgt.
- 13 januari 2026, 20.00: lezing in het Filosofisch Café Verhalenhuis Haarlem. Kijk hier.
- 23 januari 2026, 14.00: lezing in het Centrum voor Religieus Humanisme te Baarn. Info volgt.
- 25 januari 2026, 14.00: lezing in het Ericatheater te Ede. Info volgt.
- 17 februari 2026, 20.00: lezing in de Martinikerk te Sneek. Info volgt.
Bekijk en beluister ook het interview met Laurens ten Kate op het YouTubekanaal ‘De Nieuwe Wereld’, en de podcast in het platform ‘De Tussenruimte’.
Ook verscheen er in het blad Volzin een mooi interview met de auteur van Wereldtijd. Lees hier het begin van het gesprek met Theo Brand:
Hoe en wanneer kan ik mij opgeven voor de conferentie Wereldtijd op 9 mei?
Beste Paul,
eind januari/begin februari komen we met de flyer, voorlopig programma en aanmeldingsmogelijkheid. Dank voor je belangstelling,
hartelijke groet, Laurens
Een mooi initiatief. Ik kijk er naar uit. Met de geschiedenis van 10 jaar en de geschiedenissen van duizenden jaren.
Ik ben wel benieuwd naar de breedte van de analyses en presentaties. D.w.z. naar de mate van interculturele inzichten. Waar het die band(en) en verbinding(en) betreft. Want daar is naar mijn mening veel te “leren” en te “halen”.
Dank je! De analyses zijn heel breed… Het theoretisch raamwerk gaat over de grenzen van het ‘Westen’ heen.Goed je op 9 mei te zien.
Helaas, helaas kan ik er niet bij zijn op 9 mei!
Ik ga Wereldtijd bestellen, en voel me dan toch verbonden!
Een mooie dag gewenst!
Dank je zeer Ina!